Życie potrafi zaskakiwać w najmniej oczekiwanych momentach. Nagła utrata bliskiej osoby, doświadczenie przemocy, poważny konflikt rodzinny, diagnoza choroby to tylko przykłady wydarzeń, które mogą sprawić, że dotychczasowe sposoby radzenia sobie przestają wystarczać. W takich chwilach szczególnie ważne staje się natychmiastowe wsparcie psychologiczne, które daje możliwość złapania oddechu i odzyskania choćby minimalnej kontroli nad sytuacją. Tym właśnie jest interwencja kryzysowa, formą pomocy krótkoterminowej, ukierunkowanej na stabilizację emocjonalną i zapobieganie pogłębieniu się kryzysu.
Czym jest interwencja kryzysowa i kiedy jest potrzebna?
NOWY ŚWIAT
Interwencja kryzysowa to profesjonalna pomoc psychologiczna udzielana osobie znajdującej się w stanie kryzysu – czyli wtedy, gdy dotychczasowe mechanizmy radzenia sobie zawodzą, a pojawia się poczucie przeciążenia, bezradności czy utraty kontroli. Badacze podkreślają, że kryzys to nie tylko cierpienie, ale również potencjalny punkt zwrotny, który przy odpowiedniej pomocy może prowadzić do rozwoju i odbudowy zasobów (Caplan, 1964; James & Gilliland, 2017).
Szybkie przywracanie równowagi psychicznej
NOWY ŚWIAT
Podstawowym celem interwencji jest szybkie przywrócenie równowagi psychicznej. Nie chodzi o rozwiązanie wszystkich problemów w ciągu kilku godzin, ale o stworzenie bezpiecznej przestrzeni, w której osoba w kryzysie może poczuć się wysłuchana, zrozumiana i odzwierciedlona. To pomaga w skutecznym odzyskiwaniu zasobów psychicznych tej osoby, a te zaś pozwalają radzić sobie z trudną sytuacją. Jak wskazują Everly i Mitchell (2000), kluczowe znaczenie ma redukcja intensywności objawów emocjonalnych takich jak: lęk, dezorientacja, poczucie osamotnienia w taki sposób, aby pacjent odzyskał zdolność do podejmowania racjonalnych decyzji.
Nagłe sytuacje kryzysowe – jak reagować?
NOWY ŚWIAT
Do nagłych sytuacji kryzysowych należą m.in.:
- próby samobójcze lub poważne myśli samobójcze,
- doświadczenie przemocy (fizycznej, psychicznej, seksualnej),
- katastrofy i wypadki,
- utrata bliskiej osoby,
- kryzysy zdrowotne, np. nagła diagnoza poważnej choroby.
W takich okolicznościach opieka kryzysowa polega na natychmiastowym działaniu – zapewnieniu bezpieczeństwa, wsparcia emocjonalnego i ukierunkowaniu osoby na dalsze formy pomocy, np. terapię czy konsultację psychiatryczną.
Kto powinien szukać pomocy w ramach interwencji kryzysowej?
NOWY ŚWIAT
Ataki paniki, myśli samobójcze, myśli rezygnacyjne, nagła trauma
Interwencja kryzysowa jest szczególnie wskazana, gdy pojawiają się objawy, które przekraczają możliwości samodzielnego radzenia sobie, takie jak ataki paniki, paraliżujący lęk, silne poczucie osamotnienia czy myśli samobójcze. Badania pokazują, że osoby w stanie kryzysu często zawężają swoje myślenie do jednej, negatywnej perspektywy i nie są w stanie dostrzec innych możliwości rozwiązania sytuacji (Roberts, 2005). Krótkoterminowa, intensywna opieka kryzysowa pozwala przerwać to błędne koło.
Brak efektów innych form wsparcia
NOWY ŚWIAT
Zdarza się też, że standardowe formy wsparcia jak np. rozmowy z bliskimi, psychoterapia czy grupy wsparcia, w danym momencie nie wystarczają. To kolejny sygnał, że warto zainteresować się interwencję kryzysową. Jej specyfika polega na szybkim działaniu i skupieniu się na „tu i teraz”, a nie na długotrwałym procesie analizy problemów. Dzięki temu stanowi skuteczny sposób w sytuacjach, gdy nie pacjent ma zablokowane zasoby emocjonalne i poznawcze ze względu na sytuację kryzysową. Interwencja kryzysowa potrafi choć częściowo udrożnić te zasoby.
Jak uzyskać natychmiastową pomoc?
NOWY ŚWIAT
Pilny kontakt z poradnią – co dalej?
Osoba w kryzysie może zgłosić się bezpośrednio do ośrodka interwencji kryzysowej, zadzwonić na całodobowy numer zaufania (np. 116 111 dla dzieci i młodzieży, 116 123 dla dorosłych) lub udać się na izbę przyjęć szpitala psychiatrycznego, jeżeli problem dotyczy myśli samobójczych lub zamiaru ich realizacji. W wielu miastach działają także lokalne centra kryzysowe, gdzie wsparcie udzielane jest natychmiast i bez skierowania.
NOWY ŚWIAT
Podczas pierwszego kontaktu psycholog lub interwent kryzysowy ocenia sytuację, zapewnia poczucie bezpieczeństwa i wspólnie z pacjentem ustala dalsze kroki. Może to obejmować krótkoterminową terapię kryzysową, skierowanie do psychiatry lub włączenie rodziny w proces wsparcia. W przypadku doświadczenia przemocy mogą zostać uruchomione również inne procedury i zaangażowane odpowiednie służby w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobie doświadczającej kryzysu.
Skuteczne rozwiązania w nagłych przypadkach
Badania kliniczne pokazują, że skuteczność interwencji kryzysowej jest wysoka – zmniejsza ona ryzyko samobójstw, redukuje objawy stresu pourazowego i zapobiega chronicznemu rozwinięciu się kryzysu (Litz, Gray, Bryant & Adler, 2002). Dzięki szybkiemu działaniu i skupieniu się na potrzebach pacjenta możliwe jest szybkie odzyskanie minimum równowagi, które stanowi punkt wyjścia do dalszego leczenia psychoterapeutycznego czy psychiatrycznego.
Podsumowanie
Interwencja kryzysowa to nie luksus ani „ostatnia deska ratunku”, ale realna, profesjonalna forma pomocy, której celem jest ochrona życia i zdrowia psychicznego. Jej zadaniem jest natychmiastowe przywrócenie równowagi , zabezpieczenie pacjenta i przygotowanie go do dalszego leczenia.
Nowy Świat
W sytuacjach, gdy emocje są nie do zniesienia, a dotychczasowe sposoby radzenia sobie zawodzą, warto pamiętać, że istnieją miejsca i specjaliści gotowi pomóc od zaraz. Opieka kryzysowa to krok ku bezpieczeństwu, stabilizacji i nadziei nawet wtedy, gdy wydaje się, że z sytuacji nie ma wyjścia.
Bibliografia:
- Caplan, G. (1964). Principles of Preventive Psychiatry. Basic Books.
- James, R. K., & Gilliland, B. E. (2017). Crisis Intervention Strategies. Cengage Learning.
- Everly, G. S., & Mitchell, J. T. (2000). Critical Incident Stress Management (CISM): A New Era and Standard of Care in Crisis Intervention. Ellicott City: Chevron.
- Roberts, A. R. (2005). Crisis Intervention Handbook: Assessment, Treatment, and Research. Oxford University Press.
- Litz, B. T., Gray, M. J., Bryant, R. A., & Adler, A. B. (2002). Early intervention for trauma: Current status and future directions. Clinical Psychology: Science and Practice, 9(2), 112–134.
